O typografii słów kilka

czyli nic konkretnego, za to do wszystkiego

Moderator: RedAktorzy

ODPOWIEDZ
Awatar użytkownika
Harkonnen2
Pćma
Posty: 291
Rejestracja: sob, 11 cze 2005 10:19

O typografii słów kilka

Post autor: Harkonnen2 »

Pomyślałem sobie, że na forum literackim, gdzie ludzie tworzą utwory pisane, przydałoby się zmontować też temat dotyczący typografii, czyli jak zrobić, żeby tekst był ładny nie tylko językowo i stylistycznie ale także technicznie. Proponuję tutaj zrobić miejsce wymiany pytań i odpowiedzi dotyczących składu i łamania, a także innych związanych rzeczy jak chociażby fonty.

Na początek proponuję uściślić terminologię:
1. Nie istnieje myślnik krótki, średni i długi. Jest pauza, półpauza, dywiz. Od siebie różnią się długością i zastosowaniem.
2. Czcionka - to najczęściej metalowy odlew służący do maszynowego powielenia tekstu. W typografii komputerowej istnieje Font.
3. Zarówno fonty jak i czcionki posiadają krój pisma (kształt liter).
4. "Rozmiar" liter określany jest terminem stopień pisma.

Polecam w tej kwestii lekturę strony: Roberta Chwałowskiego, autora książki "Typografia typowej książki", gdzie zebrane w postaci kompendium są ogólne zasady składu i łamania książek.
Aah! I see you have the machine that goes 'ping'. This is my favourite. You see, we lease this back from the company we sold it to, and that way, it comes under the monthly current budget and not the capital account.

Awatar użytkownika
Harna
Łurzowy Kłulik
Posty: 5588
Rejestracja: ndz, 05 mar 2006 17:14

Post autor: Harna »

Dywiz (łącznik) wygląda tak: -
Półpauza wygląda tak:
Pauza wygląda tak:

Dywiz zrobić łatwo, bo jest na klawiaturze, natomiast półpauzę i pauzę można: 1) wstawić poprzez Wstaw/Symbol, 2) wstukać z klawiatury numerycznej, przytrzymując alt; kod dla półpauzy to alt+0150, dla pauzy alt+0151.

Zasady stosowania dywizu, półpauzy i pauzy podaje słownik ortograficzny PWN.
– Wszyscy chyba wiedzą, że kicający łurzowy kłulik to zapowiedź śmierci.
– Hmm, dla nas znaczy coś całkiem odmiennego – szczęśliwe potomstwo...
© Wojciech Świdziniewski, Kłopoty w Hamdirholm
Wzrúsz Wirúsa!

Awatar użytkownika
Alfi
Inkluzja Ultymatywna
Posty: 19993
Rejestracja: pt, 10 cze 2005 10:29

Post autor: Alfi »

Harna pisze:Dywiz (łącznik) wygląda tak: -
Półpauza wygląda tak:
Pauza wygląda tak:
Mój word automatycznie zmienia dywiz na półpauzę, jeśli po nim jest spacja, po spacji wpisuję jedną lub więcej liter, a po nich spację lub dowolny znak interpunkcyjny. Ale chyba nie wszystkie wersje worda tak mają.
Chciałbym jednak żeby mnie ktoś oświecił, po co aż trzy znaki. Kiedy piszę nazwisko "Drucki-Lubecki" - potrzebny mi jest dywiz. Kiedy piszę: "na młot Thora! - krzyknął Harald" - to raczej półpauza. Po co jeszcze coś trzeciego?
Le drame de notre temps, c’est que la bêtise se soit mise à penser. (Jean Cocteau)
Hadapi dengan senyuman.

Awatar użytkownika
Harna
Łurzowy Kłulik
Posty: 5588
Rejestracja: ndz, 05 mar 2006 17:14

Post autor: Harna »

Bo kiedyś zamiast półpauzy stosowano w niektórych sytuacjach pauzę właśnie (np. wydzielając wtrącenia). Przykładowo:
a) pociąg relacji Wrocław–Warszawa, 10–15 litrów mleka (półpauza);
b) Jan Kowalski — którego wszyscy dobrze znamy — uczy się jeździć na wrotkach (pauzy).
Pauza praktycznie wypadła z użycia, półpauza przejęła jej rolę :-)

A podmienianie dywizu na półpauzę to już kwestia indywidualnych ustawień w Wordzie. Osobiście wsio wklepuję z kodów, weszło mi w nawyk :-)
– Wszyscy chyba wiedzą, że kicający łurzowy kłulik to zapowiedź śmierci.
– Hmm, dla nas znaczy coś całkiem odmiennego – szczęśliwe potomstwo...
© Wojciech Świdziniewski, Kłopoty w Hamdirholm
Wzrúsz Wirúsa!

Awatar użytkownika
Gata Gris
Kurdel
Posty: 701
Rejestracja: sob, 18 paź 2008 09:23

Post autor: Gata Gris »

Alfi pisze:Kiedy piszę nazwisko "Drucki-Lubecki" - potrzebny mi jest dywiz.
Tak samo przy wyrazach złożonych typu społeczno-polityczny. Czemu więc mój Word podkreśla takie słowa jako błędne?
Bardzo lubię czytać! Na świecie jest tyle wspaniałych książek! Ja na ten przykład mogę pić miesiąc albo dwa, a potem wziąć i przeczytać jakąś książkę... I ta książka wyda mi się taka dobra, a ja sobie taki zły, że się okropnie denerwuję...

Awatar użytkownika
Harna
Łurzowy Kłulik
Posty: 5588
Rejestracja: ndz, 05 mar 2006 17:14

Post autor: Harna »

Bo Word wiele rzeczy podkreśla, a wielu nie :-)
– Wszyscy chyba wiedzą, że kicający łurzowy kłulik to zapowiedź śmierci.
– Hmm, dla nas znaczy coś całkiem odmiennego – szczęśliwe potomstwo...
© Wojciech Świdziniewski, Kłopoty w Hamdirholm
Wzrúsz Wirúsa!

Awatar użytkownika
Małgorzata
Gadulissima
Posty: 14598
Rejestracja: czw, 09 cze 2005 09:11

Post autor: Małgorzata »

Podkreśla, bo ich nie ma w podręcznym słowniku. Trzeba mu uzupełnić, to przestanie.
So many wankers - so little time...

Awatar użytkownika
Alfi
Inkluzja Ultymatywna
Posty: 19993
Rejestracja: pt, 10 cze 2005 10:29

Post autor: Alfi »

Wordowi nie podoba się, że Kowalska wybuchnęła śmeichem, bo on uważa, że wybuchła - jak wojna albo awantura w knajpie.
Harna pisze:
a) pociąg relacji Wrocław–Warszawa, 10–15 litrów mleka (półpauza)
Czy w tym wypadku dywiz jest błędem?
Le drame de notre temps, c’est que la bêtise se soit mise à penser. (Jean Cocteau)
Hadapi dengan senyuman.

Awatar użytkownika
Montserrat
Szczurka z naszego podwórka
Posty: 1923
Rejestracja: ndz, 17 gru 2006 11:43

Post autor: Montserrat »

Dobry temat. Ja o niczym takim nie wiedziałam - ale przydałaby mi się nauka rozpoznawania tego tego w Wordzie. Czy popełniłam dywiz czy półpauzę? I jak mogę to zmienić (wpisywanie za każdym razem kodu numerycznego chyba jest czasochłonne). I co popełniłam w drugim zdaniu?
"After all, he said to himself, it's probably only insomnia. Many must have it."

Awatar użytkownika
A.Mason
Baron Harkonnen
Posty: 4202
Rejestracja: śr, 08 cze 2005 20:56
Płeć: Mężczyzna

Post autor: A.Mason »

Na pytanie o pauze i polpauze wydaje mi sie, ze odpowiedz mozna sobie wymyslic. Najpierw byla pauza, ale w dobie miniaturyzacji zostala nieco skurczona. Np. w gazetach, gdzie kolumny sa waskie, a czcionki (nie zgadzam sie z twierdzeniem, ze w komputerach maja byc "fonty"), pauza powoduje zbyt duze luki w tekscie, a to przeszkadza w czytaniu...
1) Artykuł 54. Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.
2) Życie zmusza człowieka do wielu czynności dobrowolnych. Stanisław Jerzy Lec

Awatar użytkownika
Kruger
Zgred, tetryk i maruda
Posty: 3413
Rejestracja: pn, 29 wrz 2008 14:51
Płeć: Mężczyzna

Post autor: Kruger »

Montserrat pisze:I jak mogę to zmienić (wpisywanie za każdym razem kodu numerycznego chyba jest czasochłonne).
Zawsze można przypisać inny kod. Ja tak mam z paragrafem (sekcją) często używam w pracy a kod nieco za długi, więc - Alt+F2.

Edit. Wstawiłem cytowanie bo Mason zdążył posta napisać.

Awatar użytkownika
Harna
Łurzowy Kłulik
Posty: 5588
Rejestracja: ndz, 05 mar 2006 17:14

Post autor: Harna »

Alfi pisze:
Harna pisze:
a) pociąg relacji Wrocław–Warszawa, 10–15 litrów mleka (półpauza)
Czy w tym wypadku dywiz jest błędem?
I owszem, albowiem w tzw. zakresach (od... do...) używa się bliskiej półpauzy, czyli bez spacji :-)
– Wszyscy chyba wiedzą, że kicający łurzowy kłulik to zapowiedź śmierci.
– Hmm, dla nas znaczy coś całkiem odmiennego – szczęśliwe potomstwo...
© Wojciech Świdziniewski, Kłopoty w Hamdirholm
Wzrúsz Wirúsa!

Awatar użytkownika
Harkonnen2
Pćma
Posty: 291
Rejestracja: sob, 11 cze 2005 10:19

Post autor: Harkonnen2 »

Rozróżnienie na pauzy, półpauzy i dywizy jest określone między innymi w odpowiednich normach przyjętych w świecie drukarskim (PN, BN), a także szeroko rozumianym uzusem. Pisze o tym zalinkowany przeze mnie Robert Chwałowski tutaj:
http://typografia.info/index.php/podsta ... ome-kreski.

Pozwolicie, że nie będę przeklejał, bo artykuł długi. Zacytuję jeno fragment dotyczący wyrażeń od... do..., ponieważ dywiz w takim wyrażeniu niekoniecznie jest błędem
Robert Chwałowski pisze:Wyrażenia od… do…

Wyrażenia od… do… to wyrażenia opisujące jakiś ciągły zakres, w którym granice opisane przez »od« i »do« należą do opisywanego zakresu. Nie ma zgodności co do rodzaju kreski, jaka powinna być używana w takich wyrażeniach. Sprawę komplikuje dodatkowo fakt, iż wyrażenia od… do… mogą występować w bardzo wielu różnych wariantach.
Wyrażenia od… do… w otoczeniu liczb

Dla wyrażenia od… do… składającego się tylko z liczb, najlepszym kryterium doboru kreski wydaje się kryterium estetyczne. Dlatego, w zależności od tego jak długie są poziome kreski w danym kroju, należy dobrać tę najlepiej wyglądającą w otoczeniu liczb. Jeśli żadna z dostępnych kresek poziomych w danym kroju nie spełnia dobrze tej roli, można wykonać własną kreskę.

Najmniej ryzykowne jest użycie kreski liczbowej [ang. figure dash], bez odstępów między kreską a liczbami. Znajduje się ona wyżej niż dywiz czy półpauza, ma długość równą szerokości cyfr w danym kroju i przeważnie wygląda dobrze w otoczeniu liczb. W sąsiedztwie cyfr nautycznych kreska liczbowa może znajdować się jednak za wysoko. Jako zastępstwa można użyć dywizu. W przypadku dywizu można oddzielić go od liczb niewielkim odstępem (1/4 firetu według PN-83/P-55366 lub 2 punkty (dla sześciopunktowego pisma 1 punkt) według Instrukcji technologicznej [48, s. 37]).

Ponieważ pauza jest znakiem międzywyrazowym, nie powinna być raczej stosowana bez odstępu w otoczeniu liczb. Stosowana między liczbami z odstępem międzywyrazowym jest w większości przypadków zbyt długa, powoduje powstawanie brzydkich białych wyrw w szarości kolumny.

Dyskusyjne jest stosowanie półpauzy. Ponieważ użycie półpauzy polega na zastępowaniu pauzy, to raczej nie powinno się jej używać pomiędzy liczbami z odstepem mniejszym niż normalny odstęp międzywyrazowy (tak jak pauzy). Ale w przypadkach, gdy w reszcie tekstu używana jest pauza (jako znak interpunkcyjny), a półpauza w danym kroju jest stosunkowo krótka, wydaje się, że można jej użyć pomiedzy liczbami bez odstępu (lub z minimalnym odstępem). Natomiast użycie półpauzy z odstępami międzywyrazowymi może, podobnie jak w przypadku pauzy, powodować powstawanie wyrw w szarości kolumny.
Wyrażenia od… do… w otoczeniu liczb i wyrazów

W konstrukcjach, gdy w wyrażeniu od… do… występują wyrazy, można używać pauzy, traktowanej tu jako znak międzywyrazowy. Gdy w tekście używana jest półpauza zamiast pauzy, to należy w takim przypadku oczywiście użyć półpauzy.

Dobrym wyjściem jest, o ile to możliwe, rezygnowanie z używania jakichkolwiek kresek i rozwijanie słowne wyrażenia, na przykład: długość 25-30 mm rozwinięte do długość od 25 do 30 mm.
Aah! I see you have the machine that goes 'ping'. This is my favourite. You see, we lease this back from the company we sold it to, and that way, it comes under the monthly current budget and not the capital account.

Awatar użytkownika
Harna
Łurzowy Kłulik
Posty: 5588
Rejestracja: ndz, 05 mar 2006 17:14

Post autor: Harna »

No i tu pozwolę sobie powołać się na redaktorów i składaczy, którzy mnie uczyli, a byli to ludzie z doświadczeniem niejednokrotnie liczonym w dekadach — Chwałowski nie zawsze ma rację :-)

EDIT: zasady ogólne użycia półpauzy. Leona Marszałka, na którym wychowały się pokolenia redaktorów, cytować nie będę, jako że za Chiny Ludowe nie wiem, gdzie wcisnęłam kserówki...
– Wszyscy chyba wiedzą, że kicający łurzowy kłulik to zapowiedź śmierci.
– Hmm, dla nas znaczy coś całkiem odmiennego – szczęśliwe potomstwo...
© Wojciech Świdziniewski, Kłopoty w Hamdirholm
Wzrúsz Wirúsa!

Awatar użytkownika
A.Mason
Baron Harkonnen
Posty: 4202
Rejestracja: śr, 08 cze 2005 20:56
Płeć: Mężczyzna

Post autor: A.Mason »

A ja dodam, ze istnieja rozne szkoly skladania, a zasady... "sa po to, zeby je lamac" ;-) A powaznie, to przy skladzie dopuszcza sie odstepowanie od norm jesli tego wymaga czytelnosc tekstu.
1) Artykuł 54. Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.
2) Życie zmusza człowieka do wielu czynności dobrowolnych. Stanisław Jerzy Lec

ODPOWIEDZ